Pałace, dworki, parki

       Bartoszewice - Pałac - wybudowany w latach 1913-1917 nowoczesnym wtedy stylu willowym dla Güntera von Pflug- syna właścicieli sąsiedniego Trzcianka. Właściciel był znanym lokalnym działaczem społecznym i gospodarczym, przewodniczącym Związku Rolniczego w Wąbrzeźnie. Pałac czy też willa, jest przykładem nowych tendencji w architekturze, zerwania z historyczną wizją rezydencji ziemiańskiej.  Z zabudowań dawnego majątku zachowały się: częściowo mur oraz bramy wjazdowe, olbrzymi czterokondygnacyjny spichlerz z 1913 roku górujący nad okolicą, kuźnia z 1911 roku- wyjątkowo ciekawa architektonicznie- oraz chlewnia i obora z 1909 roku, rządcówka z końca XIX wieku oraz sześciorak i trzy czworaki z końca XIX wieku.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Kuźnia w Bartoszewicach
  • Pałac w Bartoszewicach
  • Spichlerz w Bartoszewicach

 Blizienko - park podworski- w centrum wsi, po stronie wschodniej od drogi Książki-Blizno. Na starych mapach można znaleźć układ zabudowań dworu i budynków gospodarskich, ale do dziś nie zachował się żaden z nich. Oprócz starodrzewu na miejscu do obejrzenia odcinek drogi brukowanej tzw. kocimi łbami.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Droga w alei lip i kasztanowców w parku podworskim w Blizienku
  • Widok ogólny parku podworskiego w Blizienku
  • Fragment zachowanych kocich łbów w parku podworskim w Blizienku

     Błędowo - Dwór- wzniesiony na początku XIX wieku dla Ernesta Hoofa. Podczas licznych remontów dwór pozbawiono cech stylowych, jednak jego bryła nadal pozostaje ciekawa. Z zabudowań gospodarczych na uwagę zasługuje browar wybudowany prawdopodobnie równocześnie z dworem oraz kuźnia powstała nieco później, w połowie XIX wieku.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Błędowie
  • Browar w Błędowie
  • Kuźnia w Błędowie

      Czaple - Dwór- wzniesiony w połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym dla rodziny Schirmer. Po wybudowaniu dworu Czaple często zmieniały właścicieli- Schirmerowie cieszyli się majątkiem przez 16 lat, wszyscy kolejni jeszcze krócej. Ostatnimi przedwojennymi właścicielami dworu w Czaplach byli Marie i Georg Müller. Co ciekawe po wojnie dwór był nadal własnością prywatną, ale do dziś jego stan cały czas się pogarsza- niestety liczne remonty były przeprowadzane niefachowo. Z zabudowań gospodarskich zachowały się: obora, owczarnia, stodoła i czworak- wszystkie przejęte w 1909 roku przez Komisję Kolonizacyjną i przerobione na mieszkania.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Czaplach

     Cholewice - Dwór - wybudowany pod koniec XIX wieku w stylu neorenesansowym w nieistniejącej już miejscowości Cholewice- dziś część Czapli. Ustalenie fundatora dworu jest w tym momencie niemożliwe, gdyż majątek często zmieniał właściciela, a nie wszystkie nazwiska są znane. Z zabudowań gospodarczych dawnego majątku zachowała się obora oraz owczarnia z 1911 roku przerobiona na mieszkania.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Cholewicach, widok od strony głównego wejścia
  • Dwór w Cholewicach, widok od strony parku

Dębowa Łąka - Pałac - potężny klasycystyczny pałac został wzniesiony w latach 1839-1844 dla Friedricha von Henniga. Budując czteroskrzydłową rezydencję o wymiarach 26x35m chciał on przyćmić majątki wszystkich swoich sąsiadów. Wieża i bogate zdobienia dwu- i trzykondygnacyjnych skrzydeł podkreślają rozmach fundatora. Pałac był własnością rodziny von Hennig do 1892 roku, kiedy to został sprzedany Komisji Kolonizacyjnej. Ziemie rozparcelowano, zaś pałac przekazano Ojcom Ewangelistom. Nowi właściciele utworzyli tam z dniem 1. października 1899 roku seminarium duchowne dla pastorów z okolic Wąbrzeźna. Ponadto na potrzeby rozwijającej się gminy ewangelickiej wznieśli oni w parku kościół (dzisiejszy kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej).

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Pałac w Dębowej Łące z widocznym wejściem głównym
  • Pałac w Dębowej Łące z widoczną wieżą

Feliksowo - Dwór - wybudowany prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku dla rodziny Kopeckich. Ostatnimi właścicielami byli Marta i Franciszek Kopeccy. Wiąże się z nimi ciekawa historia, otóż według miejscowych pan Franciszek był dobrym człowiekiem i uczciwym pracodawcą, ale nie można było tego powiedzieć o pani Marii. Podobno gnębiła ona pracowników majątku, odnosiła się do nich z nienawiścią, zaś ci po jej śmierci zemścili się wyrzucając jej ciało ze wsi.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Feliksowie
  • Grób Marty i Franciszka Kopeckich na cmentarzu w Łobdowie

Głodowo - Dwór - wybudowany prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku dla nieznanych z nazwiska właścicieli miejscowego majątku. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się oprócz dworu czworak i obora.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Głodowie

Kurkocin - Dwór - wybudowany pod koniec XIX wieku dla Theodora Fishera w stylu klasycystycznym. Na początku XX wieku syn Theodora- Walter- dobudował do dworu parterową przybudówkę mieszczącą oficynę. Po pożarze w latach 60-tych XX wieku dwór pozbawiono detali architektonicznych. Z zabudowań gospodarczych dawnego majątku zachowały się: murowany dwupiętrowy spichlerz z 1887 roku, wozownia przerobiona na remizę OSP oraz drewniany wiatrak. Pozostałe zabudowania rozebrano w latach 70-tych XX wieku a materiał z nich wykorzystali okoliczni mieszkańcy.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Kurkocinie
  • Spichlerz dworski w Kurkocinie

          Goryń - Dwór- wzniesiony w połowie XIX wieku dla Wilhelma Körbera, właściciela Gorynia w latach 1841-1858. Mieszkał on na stałe w Nowych Jankowicach koło Łasina, zaś majątek w Goryniu kupił dla swojego syna Maxymiliana urodzonego w 1831 roku. Max Körber- bo tak był potocznie nazywany- zapisał się w lokalnej historii jako dobry gospodarz i pracodawca dbający o pracowników, założyciel apteki w Goryniu. Dzięki niemu park dworski był niegdyś bogaty w egzotyczne gatunki drzew i krzewów- jego potomkowie wspominając, iż wręcz miłością darzył miłorzęby, tulipanowce, perukowce czy rododendrony. Kolejnym właścicielem- w latach 1900-1906 był lokalny działacz społeczny i polityczny Leon Ossowski. Sprzedał on Goryń Stefanowi Krause, który już po roku pozbył się go na rzecz Gottfrieda Voigta. Ten z kolei w 1918 roku sprzedał swój majątek Józefowi Błochowiakowi. Był on znaczącym lokalnym działaczem społecznym i politycznym zasłużonym dla odbudowy spalonego kościoła w Błędowie, gdzie w 1939 roku został pochowany. Za swoje zasługi dla odbudowy kościoła w 1928 roku został mianowany przez papieża Piusa XI szambelanem papieskim. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się opuszczone, jak jeszcze do niedawna dwór: spichlerz, stodoła, rządcówka, czworak oraz częściowo mur z bramą.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Goryniu

       Józefkowo - Dwór- budowany etapami od połowy XIX wieku do końca lat 30-tych XX wieku. Najstarszy fragment- od strony północnej- powstał dla Emila Plehna, właściciela Józefkowa w latach 1831-1849. Środkowa część dworu z wielospadowym dachem, powstała w latach 70-tych XIX wieku dla syna Emila- Conrada Plehn. Najmłodsze piętrowe skrzydło południowe powstało w latach 1907-1914 dla syna Conrada- Herberta Plehn. W 1937 roku Herbert Plehn z okazji ślubu swojej córki Brigitty przebudował elewację frontową dworu nadając jej rozmachu i elegancji.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Józefkowie

Książki - Dwór- zwany potocznie domem nauczyciela, wybudowany prawdopodobnie pod koniec XIX wieku. W miejscu dzisiejszego parkingu przy cmentarzu znajdowały się przynależące do majątku zabudowania gospodarcze. W nieznanym czasie przed II wojną światową przekształcony w obiekt handlowo-usługowy- na parterze znajdowała się restauracja i sklep kolonialny. Obecnie Gminny Ośrodek Kultury.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Książkach krótko przed II wojną światową
  • Dwór w Książkach- wygląd współczesny

Książki - Dwór w Małych Książkach - wybudowany prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku w stylu klasycystycznym dla właściciela majątku Gut Hehenkirch- Paula Cleinova. Aktualnie budynek nie posiada na elewacji cech stylowych, jest wykorzystywany jako biura firmy Agropol sp z.o.o.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Małych Książkach w czasach świetności- fragment dawnej pocztówki
  • Dwór w Małych Książkach- wygląd współczesny

Łopatki - Dwór - wybudowany na przełomie XIX i XX wieku przez kolonistów niemieckich, którzy wykupili rozparcelowany majątek Jankowskiego. Aktualnie budynek jest zamieszkały, ale znajduje się w fatalnym stanie, cechy stylowe zatarte, drewniane werandy rozebrane, dostawione przybudówki.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Łopatkach- wygląd współczesny

Małe Radowiska - Dwór - wzniesiony w latach 1872-1874 w stylu klasycystycznym dla Paula Dienera, znanego lokalnego działacza społecznego i politycznego, właściciela majątku Kleine Radowisk w latach 1868-1906. W latach późniejszych majątek dzierżawił od Komisji Kolonizacyjnej a następnie częściowo kupił Lucjan Wilamowski, również lokalny działacz społeczny i polityczny. Po jego śmierci w 1947 roku majątek został przejęty przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. W 1956 roku synowi Lucjana- Józefowi udało się odzyskać majątek. Jego potomkowie wyremontowali dwór i są jego właścicielami po dzień dzisiejszy. 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Małych Radowiskach

       Mgowo - Pałac- wzniesiony w połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym dla Ksawerego Działowskiego. W późniejszych latach znacznie rozbudowany przez licznych kolejnych właścicieli. W 1951 roku podczas remontu został pozbawiony prawie całkowicie cech stylowych- na szczęście zachował się herb Działowskich- Prawdzic- umieszczony na elewacji frontowej. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na marmurowe schody prowadzące na piętro. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się: spichlerz, obora, kuźnia, stajnia, siedem czworaków oraz kaplica dworska. Aktualnie dwór jest wyremontowany i można go wynająć np. na wesela.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Pałac w Mgowie, widok na główne wejście
  • Pałac w Mgowie, widok od strony oficyny
  • Marmurowe schody w pałacu w Mgowie
  • Herb Działowskich- Prawdzic- na elewacji frontowej pałacu w Mgowie

Niedźwiedź - Pałac - centralny fragment dzisiejszego pałacu stanowi klasycystyczny dwór wybudowany w połowie XIX wieku dla Walentyny i Jana Kucharskich. Pod koniec XIX wieku Józef Mieczkowski do dworu teściów dobudował dwa neorokokowe pawilony. We wschodnim pawilonie swoją sypialnię urządził syn Józefa- Wacław. Ozdobił on boczne wejście herbami: swoim- Zagłoba- oraz swojej żony Władysławy Działowskiej- Prawdzic. Ponadto od strony zachodniej dobudował oficynę wraz z kuchnią oraz ośmioboczną neogotycką wieżę. Kolejni właściciele, począwszy od Jana Kucharskiego, na Leszku Mieczkowskim, synu Wacława, skończywszy, tworzyli znane niegdyś w szerokiej okolicy prywatne muzeum- jedno z największych na Pomorzu. Do jego powstania szczególnie przyczynił się Wacław Mieczkowski, za którego dzieło życia jest ono uważane. Z zabudowań dawnego majątku zachowały sie wybudowane w 1913 roku: chlewnia, obora, stodoła, spichlerz i dom ogrodnika.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Pałac Mieczkowskich w Niedźwiedziu
  • Słupki ogrodzeniowe z herbami Zagłoba i Prawdzic przy pałacu w Niedżwiedziu
  • Nagrobek Walentyny i Jana Kucharskich na cmentarzu w Niedźwiedziu
  • Nagrobek Wacława Mieczkowskiego na cmentarzu w Nieźwiedziu

Nielub - Dwór - wzniesiony w połowie XIX wieku dla Karola von Vogel, który dał się poznać jako znakomity gospodarz- wprowadzał nowoczesne systemy uprawy oraz mechanizację. Architektonicznie dwór prezentuje styl klasycystyczny oraz neogotycki, uroku dodawała mu nieistniejąca już piętrowa drewniana weranda. W skład dawnego majątku wchodzą ponadto czworaki oraz budynki gospodarskie z trzeciej ćwierci XIX wieku takie jak murowana stodoła czy gorzelnia (dawny młyn). 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Nielubiu
  • Neogotycka przybudówka dworu w Nielubiu
  • Gorzelnia w Nielubiu

Orzechowo - Dwór - murowany, prawdopodobnie z przełomu XIX i XX wieku, otoczony niewielkim parkiem.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Orzechowie

      Płużnica - Dawny majątek- pałac zwany zamkiem został wybudowany  z klinkierowej cegły w drugiej połowie XIX wieku dla Ernesta Kriegera. Był to potężny budynek częściowo parterowy, częściowo piętrowy, na wysokim fundamencie. Nad pałacem górowała trzykondygnacyjna wieża zwieńczona szpiczastym dachem. Właściciele zadbali o swój komfort montując liczne kominki i piece kaflowe oraz, co rzadko spotykane w tamtych czasach, instalacje wodno-kanalizacyjną ze zbiornikami na wodę na piętrze. Po zniszczeniach wojennych nie podjęto remontu- pałac został ostatecznie rozebrany w latach 60-tych XX wieku, a materiały z rozbiórki posłużyły do rozbudowy budynku Starostwa Powiatowego w Wąbrzeźnie. Z zabudowań dawnego majątku zachowały się wozownia i owczarnia, obecnie przerobione na mieszkania.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • W tym miejscu stał pałac w Płużnicy
  • Dawna wozownia przy nieistniejącym pałacu w Płużnicy
  • Dawna owczarnia przy nieistniejącym pałacu w Płużnicy

Ryńsk - Pałac - pierwotny dwór powstał z cegły i kamieni polnych w roku 1751 dla Piotra Tuchołki. Na przełomie XVIII i XIX wieku nowi właściciele majątku Rheinsberg- rodzina Wilkxyckich rozbudowała dwór nadając mu cechy klasycystyczne. Następnie w latach 1872-1881 hrabia Artur Sumiński rozbudował rezydencję tworząc potężny pałac o cechach neorenesansowych i neogotyckich. Po utworzeniu w tym miejscu szkoły zmieniono częściowo układ wnętrz i zatarto wiele cech stylowych.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Pałac w Ryńsku

Sitno - Dawny majątek - zachowały się pojedyncze budynki gospodarskie oraz dwojaki z przełomu XIX i XX wieku.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Jeden z dwojaków w Sitnie

Sosnówka - Dwór - murowany z czerwonej cegły i kamienia, prawdopodobnie z przełomu XIX i XX wieku.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Sosnówce
  • Budynek mieszkalny przy dworze w Sosnówce, prawdopodobnie oficyna
  • Zabudowania gospodarcze przy dworze w Sosnówce

Trzcianek - Dwór - murowany, powstały w latach 90-tych XIX wieku dla Paula von Pflug. Jest to ta sama rodzina von Pflug, której własnością były sąsiednie Bartoszewice (gm. Płużnica), tam swoją rezydencję wybudował syn Paula- Günter. Zabudowania gospodarskie nie zachowały się- wszystkie zostały rozebrane w latach 70-tych XX wieku, a materiał z rozbiórki wtórnie wykorzystany przez okolicznych mieszkańców.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Trzcianku

        Uciąż - Dwór- wybudowany w latach 1868-1869 w stylu klasycystycznym dla Apolinarego Działowskiego. Dwór został wybudowany z cegły, na kamiennym fundamencie. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się drzwi wewnętrzne oraz drewniana podłoga w salonie. Z zabudowań dawnego majątku zachowała się jedynie rządcówka oraz dom dla pracowników, oba przebudowane.

 

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Uciążu

Wałycz - Pałac - murowany, powstawał etapami dla kolejnych właścicieli majątku. Środkowy fragment obecnego pałacu stanowi prawdopodobnie XVIII wieczny dwór wybudowany dla rodziny Jeżewskich. Piętro, neobarokowe przybudówki i reprezentacyjny ganek to pamiątki rozbudowy pałacu w XIX wieku dla rodziny Działowskich. Na początku XX wieku kolejni właściciele majątku- Chełmiccy- ufundowali kolejne przybudówki, tym razem klasycystyczne zwieńczone attyką. Oprócz pałacu z zabudowań dawnego majątku zachowały się: gorzelnia, rządcówka, obora, stajnia, kuźnia, spichlerz, oficyny i częściowo murowana brama- wszystko z drugiej połowy XIX wieku.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Pałac w Wałyczu
  • Gorzelnia w Wałyczu

Węgorzyn - Dwór - murowany z cegły i kamienia polnego, powstał w drugiej połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym z elementami neorenesansowymi. Fundatorami byli prawdopodobnie Georg i Marie Gildemeister. Powojenne remonty spowodowały zniszczenie cech stylowych i detali architektonicznych. Z zabudowań dawnego majątku oprócz dworu zachowały się: owczarnia, dwojaki i niewielki budynek gospodarczy- wszystko z końca XIX wieku.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Węgorzynie

Wronie - Pałacyk myśliwski - wzniesiony w latach 90-tych XIX wieku w stylu willowym dla hrabiostwa Albrechta i Marthy von Alvensleben z Ostromecka. Pełnił funkcję reprezentacyjnej rezydencji na czas polowań właścicieli potężnego majątku. Z zabudowań gospodarskich z przełomu XIX i XX wieku przetrwały: wozownia, obora, chlewnia, czworak i rządcówka.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Pałacyk myśliwski we Wroniu

Zaskocz - Park podworski i oficyna - pozostałości po dawnym majątku rodziny Zakrzewskich. Prawdopodobnie do 1945 roku znajdował się tu klasycystyczny dwór, w którym wg lokalnych legend znajdowała się loża masońska- ile w tym prawdy, nie wiadomo. Po dworze niema już śladu- prawdopodobnie wynika to z tego, iż Zakrzewscy byli podobno skonfliktowani z lokalnymi Niemcami, zaś ci postarali się, aby po właściciele nie mieli dokąd wracać. Dzieła zniszczenia dokonały powojenne władze zezwalające na wywóz materiałów budowlanych przez lokalnych mieszkańców. Z zabudowań dworskich zachowała się duża piętrowa oficyna, trzy czworaki i dom na skraju parku należące prawdopodobnie do ogrodnika lub zarządcy majątku. Zabudowań dworskich było niegdyś dużo więcej- cała przestrzeń pomiędzy czworakami położonymi na przeciwnych końcach centrum wsi była zabudowana. Zachował się pięć z prawie czterdziestu budynków zaznaczonych tam na przedwojennej mapie. W częściowo zachowanym parku podworskim można oglądać pomnikowe dęby i częściowo zachowane brukowane alejki.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Dwór w Zaskoczu w czasach świetności
  • Oficyna w Zaskoczu
  • Oficyna w Zaskoczu 2
  • Główna aleja w parku podworskim w Zaskoczu
  • Główna aleja w parku podworskim w Zaskoczu

Zieleń - Dawny majątek - w latach 90-tych XX wieku rozebrano zrujnowany dwór stanowiący centrum majątku. Do dnia dzisiejszego zachowały się: park ze stawem, piętrowa oficyna oraz częściowo gorzelnia.

  • autor: © Maciej Sacha - Społeczny Konserwator Zabytków
  • Pozostałości gorzelni w Zieleniu
  • Oficyna w Zieleniu